Amor Mumiae

Théophile Gautier

PROLOGUS

“Praesentio,” inquit vir humili habitu adulescenti Anglico generoso vultu et nobili specie, “nos in valle Biban-el-Molouk sepulcrum intactum reperturos esse,” simulque sudorem, e calva fronte quasi e fictili terrae porosae atque aquae plenae hydria manantem, linteo caeruleo cancellato magnopere detergebat.

“Osiris te audiat,” respondit dominus Anglicus Germano docto. “Hic, in antiqua Diospoli Magna, tale votum facere fas est. Sed saepe nos frustrati sumus; thesaurorum quaesitores semper ante nos pervenerunt.”

“Sepulcrum,” inquit doctor sudore perfusus, ardentibus oculis per vitra caerulea micantibus, “quod nec reges pastores, nec Medi Cambysis, nec Graeci, nec Romani, nec Arabes effoderunt; et quod nobis intactas divitias ac virginem suam rem tradet.”

“Atque in quo doctissimam dissertationem proferes, quae tibi locum inter Champollionem, Rosellinum, Wilkinsonem, Lepsium atque Belzonium dabit,” ait dominus iuvenis.

“Tibi eam dedicabo, mi domine,” respondit doctus, animi motu commotus. “Nam nisi tua regia munificentia me sustentasset, monumenta oculis meis perspicere nequivi, atque in mea parva urbe Germanica iam dudum obiissem, spectaculo miraculorum huius antiquissimae terrae privatus.”

Haec colloquia haud longe a Nilo habebantur, prope ingressum vallis Biban-el-Molouk, inter dominum Evandale, qui equo Arabico sedebat, et doctorem Rumphium, qui humiliter asino vehebatur, cuius macras clunes fellah baculo impellebat.

Navi, quae viatores hos advexerat et quae ibi morari debebat, trans Nilum prope vicum Luxor adligata stabat; remi in navi conditi erant, vela magna triangula in antennis convoluta atque deligata.

Postquam aliquot dies ruinas ingentes et stupendas Thebarum, reliquias mundi immensi atque gigantescas, visitaverant ac diligenter perspexerant, flumen in sandalio, navigio levi indigenarum, transierunt et ad sterilem montium regionem pervenerunt, quae in abditis hypogeis olim palatiorum alterius ripae incolas servaverat.

Pauci e nautis dominum Evandale et doctorem Rumphium procul sequebantur; reliqui autem in tabulato navis, in umbra cabinae iacentes, tranquille pipas fumabant et navem custodiebant.

Dominus Evandale erat unus ex illis iuvenibus Anglis omni modo irreprehensibilibus, quos summa vitae Britannicae elegantia ad humanitatem offert.

Ubique secum ferebat fastidiosam quandam securitatem, quae ex magna hereditate opum et nomine historico procedebat, quod in libro quem illi Peerage and Baronetage inscribunt—secunda quasi Angliae Biblia—comprehendebatur. Nec deerat ei forma, quae tamen nimia pro viro videri poterat.

Vultus eius nitidi et frigidi, tanquam cerea effigies capitis Meleagri aut Antinoi, apparere videbantur; rubor labiorum et genarum tam vividus erat, ut artis fuci vel pulveris opus simulare videretur; capilli autem paulum rubicundi, quasi arte tonsoris peritissimi vel valeti sollertis, ordinate crispabantur.

Firmus vero oculorum caeruleorum quasi chalybeorum aspectus, et labii inferioris leviter fastidiosa prominentia, quidquid in vultu molle aut effeminatum videri poterat corrigebant.

Sodalitatis Regiae Navium lusoriarum membrum, dominus iuvenis interdum liberius animum oblectabat excursione in nave sua celeri, quae Puck vocabatur, ex ligno teco confecta, conclavi delicato similis, et a manu nautica parva sed selectissima gubernata.

Anno superiore Islandiam visitaverat; hoc anno Aegyptum peragrabat, dum navis eius in portu Alexandrino eum opperiebatur.

Secum habebat doctum virum, medicum, naturalistam, pictorem et photographeum, ut itineris sui fructus minime vacui essent. Ipse eruditione insigni ornatus erat, nec triumphi sociales triumphis academicis Cantabrigiensibus oblitterati erant.

Vestitu insigni ac nitore summo, qualis Anglos decet, utebatur; vestis eius candida tunica, thorace et bracis e lino factis ad radios solis arcendos apta, cum angusto vittato caeruleo punctis albis distincto et elegantissimo pileo Panamensi tenui velo ornato absolvebatur.

Rumphius, vir Aegyptologus, etiam sub fervido hoc caelo vestimentum suum nigrum, quod eruditoribus traditum erat, retinebat, cuius sinus flaccidi, collare incurvum, et fibulae detractae vel ornamenta serica omnino carebant.

Bracae nigrae in quibusdam locis splendebant et texturam apertam demonstrabant. Prope genu dextrum, observator diligens in pallido textu lineas distinctiores notaret, quas doctor calamos nimis incaustos ibi exterendo effecerat.

Focale muslinum, quod in funiculum revolutum erat, circa collum eius arcte pendebat, ubi pomum illud, quod feminae “pomum Adami” vocant, eminenter conspiciebatur.

Quamvis scientiae potius quam cultui corporis intentus vestiretur, tamen honestam speciem non omnino amittebat: pauci capilli rufuli, inter canos intermixti, retro auriculas conglobati erant et contra collare nimis altum resistebant; calvaria plane nuda et ossea supra nasum longissimum pendebat, cuius apex spongiosus et bulbiformis erat.

Haec omnia, cum orbibus caeruleis, quos vitra oculis eius imposita praebebant, effigiem ibis quodammodo referebant; atque umeri demissi hoc simulacrum magis augebant. Aspectus ille aptissimus videbatur homini, qui hieroglyphica et cartella solerter interpretando vacaret, prorsus quasi divinitus datus.

Quasi deus avicephalus, quales in picturis sepulcrorum conspiciuntur, in corpus eruditi transmigrasse videbatur.

Dominus et doctor ad rupes altas tendebant, quae obscuram vallem Biban-el-Molouk, regiam veteris Thebarum necropolin, cingebant. Inter se colloquebantur, et nonnullas huius colloquii partes iam rettulimus, cum repente, velut Troglodyta e fauce sepulcri vacui—quo saepe fellah habitare solet—egrediens, alius homo in scenam prosiluit.

Hic paulo theatrali habitu personatus erat et statim ante viatores consedit, eosque Orientalium more salutatione grata simul et humili ac digna excepit.

Graecus erat, qui effossiones dirigeret, antiquitates fabricaret ac venderet, novas quidem offerens, si vetera defecissent. Nihil tamen in eo vulgarem peregrinatorum captatorem redolebat.

Pileum e panno rubro confectum gerebat, cui longa fibula serica caerulea adpendebat; sub cuius angusto limbo galeri lintei, tempora nuper rasa apparebant. Cutis eius olivacea, supercilia nigra, nasus aduncus, oculi raptoris instar, crassus mystax, mentum quasi bipartitum velut ictu gladii divisum, vultum ei tribuissent haud dissimilem latronis, nisi duritia lineamentorum simulatione urbanitatis ac risu servili mitigata fuisset.

Vestitus nitidus erat: tunicula e pallio cinnamomeo eiusdem coloris filis texta, tibialia eiusdem generis, thorax albus fibulis ornatus, quae flosculos chamomillae referebant, zona lata rubra, atque amplissimae bracae crebris plicis distentae.

Iamdiu navem ante Luxor ad anchoram stantem notaverat. Magnitudo navigii, numerus remigum, apparatus luxuriosus, praesertim vexillum Anglicum a puppi suspensum, instinctum eius mercatoriam excitaverant. Intellexit enim divitem esse viatorem, cuius curiositas scientifica facile posset expleri.

Hanc personam cogitavit eum, qui non contentus esset statuis e pastillis caeruleis aut viridibus vitreis, scarabaeis insculptis, aut papyris hieroglyphicis depictis, aliasque huiusmodi res artis Aegyptiacae desideraturum.

Itinera viatorum inter ruinas diligenter observabat, sciens eos, postquam curiositati suae satisfecissent, flumen transituros esse ut hypogea regia visitarent. Ibi eos in suo agro expectabat, certus se aliquid inde lucraturum. Totum hoc regnum funereum tamquam proprium spectabat, et subalterna vulpecula, quae in sepulchris effodere audebant, haud molliter tractabat.

Celeritate ingenii Graecorum propria, cum aspectum domini Evandale cepisset, opes eius probabiliter aestimavit et statuit eum non decipere, ratus sibi magis profuturum veritatem quam mendacium praebere.

Itaque consilium omisit eum per hypogea iam centies explorata ducendi, et contempsit eum ad loca effodienda ducere ubi nihil reperturum esse sciebat, quoniam ipse iam pridem curiositates ibi inventas magno pretio vendiderat.

Argyropoulos (hoc enim nomen erat Graeci), dum partem vallis minus saepe indagatam exploraret, quod hactenus nullae illic investigationes reperta attulerant, intellexerat certo loco, post saxa quorum positio fortuitae similis videbatur, ingressum specus latere summo cum studio occultatum.

Eius autem longa peritia talium quaestionum mille signa, quae oculis minus perspicacibus effugerent, clare et acute perceperat, tamquam gypaetus in fastigiis templorum vigilans.

Ex quo tempore, abhinc biennium, hanc detectionem fecerat, sibi persuasit numquam pedem vel oculos ad illum locum vertere, ne violatores sepulcrorum suspicionem caperent.

“Dominatio vestra,” inquit Argyropoulos sermone quodam cosmopolita, cuius structuram insolentem et sonos peregrinos frustra tentaremus effingere, “num in animo habet effossiones instituere?”

Feliciter dominus Evandale et doctus comes eius variis linguis, quibus Graecus utebatur, bene instructi erant.

“Possum centum fellahos fortes vobis offerre,” perrexit, “qui sub impulsu flagelli ac donativi ipsis unguibus terram usque ad centrum mundi effoderent. Si placet dominationi vestrae, conemur sphingem sepultam exsolvere, sacellum aperire, aut hypogeum patefacere.”

Cum autem videret dominum immotum manere ob hanc enumerationem allectivam, et risum scepticum per ora doctoris transire, Argyropoulos intellexit se non cum credulis deceptis agere, et firmius proposuit suam inventam Anglico vendere, qua suae fortunae complementum et filiae dotem parare sperabat.

“Perspicuum est,” inquit, “vos esse viros doctos, non simplices peregrinatores, neque vulgarem curiositatem vos huc adduxisse,” Anglice iam minus admixto sermone Graeco, Arabico et Italico locutus.

“Demonstrabo vobis sepulcrum quod omnium investigationes effugit et quod nemo praeter me novit; thesaurus est, quem diligenter servavi ad hominem dignum exhibendum.”

“Et pro quo pretium magnum solvetur,” inquit dominus, subridens.

“Plus iustus sum, quam ut tuam dominationem fallere coner,” inquit Argyropoulos, “spero quidem ex mea inventione pretium bonum me consecuturum. Omnes in hoc mundo ex arte sua vivunt; mea ars est Pharaones effodere atque peregrinis vendere.

Pharaones rari fiunt, quippe quibus tam multa iam sepulcra aperta sint; non omnibus satis superest. Res petitur, sed nova iam pridem non fiunt.”

“Recte dicis,” respondit doctus Rumphius, “abhinc enim saecula complura colchytae, paraschistae et tarischeutae officinas suas clauserunt, nec Memnonia, tranquilla manium sedes, ab hominibus habitantur.”

Graecus, his auditis, oblique oculos in Germanum coniecit, sed, cum vestitum eius lacerum et humilem animadvertisset, intellexit eum deliberationis iure carere, atque sermonem suum ad solum dominum iuvenem retulit.

“Num mille guineae nimiae sunt, domine mi, pro sepulcro vetustissimae antiquitatis, quod nullus homo plus quam tria millia annorum postquam sacerdotes saxa aditum obvolvissent, tetigit?

Re vera, donum esse videtur; forsan enim continet ingentes auri massas, monilia e gemmis et margaritis, inaures ex carbunculis, sigilla sapphirina, deos ex metallis pretiosis effictos, atque nummos quibus multum lucri fieri possit.”

“Astute sceleste!” exclamat Rumphius, “merces tuas nimis laudibus tollis; sed melius quam quisquam nosti nihil eiusmodi in sepulcris Aegyptiorum inveniri.”

Argyropoulos, cum intellexisset se cum viris doctis et callidis agere, iactationes suas omisit, et ad dominum Evandale conversus: “Quid igitur, domine mi,” inquit, “placetne tibi pretium?”

“Mille guineas dabo,” respondit dominus iuvenis, “si sepulcrum numquam apertum fuerit, at nihil dabo si unus tantum lapis vecte effodientium motus sit.”

“Et ea condicione,” addidit cautus Rumphius, “ut quidquid in sepulcro reperietur, nos auferamus.”

“Consentiens,” inquit Argyropoulos, plena fiducia vultu demonstrata, “dominus vester iam nunc chartas argentarias et aurum praeparare potest.”

“Mi Rumphi,” dixit dominus Evandale ad comitem suum, “mihi videtur votum tuum, quod modo fecisti, prope ad effectum adduci. Hic homo sibi videtur de suo loco certus esse.”

“Di id velint!” respondit doctus, dubitative caput quatiens, “sed Graeci mendacissimi sunt; Cretenses mendaces, ut proverbium affirmat.”

“Profecto hic Graecus ex continenti esse videtur,” inquit dominus Evandale, “et credo eum hoc uno tempore veritatem dixisse.”

Praefectus effossionum aliquot passibus ante dominum et doctum virum ambulabat, more hominis bene instituti qui decorum servare sciat. Gradiens alacer et firmus videbatur, tamquam qui in proprio agro se esse sentiret.

Cito perventum est ad angustam fauciam, quae ingressum in vallem Biban-el-Molouk efficit. Magis opus hominum quam naturae aperturam in ingenti montis muro praebere videbatur, quasi Genius Solitudinis hoc regnum mortis inaccessibile reddere voluisset.

In abruptis lateribus saxorum obscuri vestigia deformium sculpturarum, tempore corrosarum, vix discernebantur, quae asperitates lapidum similes personis effusis figuris semi-deletis imitari videbantur.

Post aperturam, vallis, quae hic paulum dilatabatur, aspectum summi luctus praebebat. Utrimque ardui clivi ex ingentibus massis calcariorum saxeorum constabant, asperi, leprae similes, fracti, hiantes, in pulverem redacti, sub inexorabili sole penitus dissoluti.

Haec saxa ossibus crematis similia erant, foveis profundis lassitudinem aeternitatis exprimentia et mille rimis guttam aquae, quae numquam defluebat, precantia.

Parietes fere perpendiculariter in altitudinem ascendebant, et cacumina eorum irregularia albicantia contra caelum fere atri coloris indigoti eminuerunt, sicut merlones rupti ingentis arcis ruinosae.

Solis radii alteram partem vallis funebris ad candorem calefaciebant, altera parte caeruleo illo torpenti colore regionum torridarum perfusa, qui septentrionalibus incredibilis videtur cum pictoribus imitatur, et qui tam acute delineatur quam umbrae in tabulis architectonicis.

Vallis modo flexus abruptos faciebat, modo in angustias contrahitur, prout saxa et colles catenae bifurcatae progrediebantur aut recedebant.

In his regionibus, ubi aer omnino caret humiditate et perspicuus manet, nulla erat aeria prospectus in hoc desolationis spectaculo. Singulae partes, acutae, exactae, nudae, etiam in longinquis locis, ariditate inexorabili apparebant, et spatium tantum ex parvitate dimensionum coniectari poterat.

Natura aspera decrevisse videbatur nullam huius terrae miseriae aut tristitiae celare, terrae mortuae etiam magis quam mortui quos continebat.

In saxis inluminatis quasi ignis cataracta lucebat splendor caecus, similis ei qui ex metallis liquefactis emittitur; omnis saxorum superficies in speculum ardens mutata, lucem ardentiorem remittebat.

Haec radiatio reciproca, iuncta flammis a caelo cadentibus quas terra reflectebat, calorem similem fornaci efficiebat, et miser Germanus doctor vix poterat aquam e facie sua linteo caeruleo cancellato tergere, quod tam madidum erat quasi in aquam immergeretur.

In tota valle ne minimum quidem glebae frumentariae inveniri poterat; itaque nullus herbae caespes, nulla sentis, nulla vitis, ne musci quidem macula albicantem huius aridae regionis colorem interrumpere poterat.

Rimae et recessus saxorum nullam umiditatem continebant, ut ne tenuissima quidem plantula radicem suam hirsutam ibi figere posset. Locus videbatur instar montium cineribus obtectorum, qui olim in magno incendio planetario conflagrassent; id a latissimis lineis nigris, instar cauteriatarum cicatricum, quae latera cretacea saxa secabant, accuratius completum apparebat.

Altum silentium super hoc vastitatis spectaculum regnabat; nullum vitae indicium apparebat: non alae tremor, non insecti sonitus, non lacerta nec serpentis fuga; nec etiam cantus cicadae, solitudinum ardentium amicae, hic audiebatur.

Solum e pulvere micaceo fulgente constabat, simile arenam molitam referens, et passim erant tumuli ex fragmentis lapidum formati, qui e profundis montium catenarum detrahebantur a laborantibus pertinacibus gentium iam pridem perditarum et dolatoribus troglodytis, qui in tenebris domicilia aeterna mortuorum praeparaverant.

Fractae montis viscera alias quasi montes produxerant, molles acervos ex lapidibus parvis, qui pro catena naturali haberi poterant.

In lateribus montis hic et illic ostendebantur foramina obscura, lapidibus confusis cincta: foramina quadrata cum columnis hieroglyphis exornatis circumdata, quorum superliminia arcus portabant mystica cartellorum signa, in quibus adhuc discernebantur magnus discus flavus cum scarabaeo sacro, sol arietino capite, et deae Isis atque Nephthys, stantes vel genuflexae.

Haec erant sepulcra regum antiquorum Thebarum; sed Argyropoulos hic non substitit et viatores per arduam semitam duxit, quae primo aspectu nihil aliud quam incisura lateri montis iniecta videbatur, multis locis saxorum ruinis obstructa, donec ad angustum cornicem pervenerunt, quae super parietem verticalem eminens saxa ostendebat, quae fortuito dispersa esse videbantur, tamen exactius inspecta aliquam symmetriam praebebant.

Cum dominus, gymnasticis exercitiis assuetus, et doctor, multo minus agilis, eum tandem assequi potuissent, Argyropoulos baculo suo ingens saxum demonstravit, vultu triumphali plenus, et ait: “Ecce locus!”

Argyropoulos manus more orientali percussit, et statim e fissuris saxorum et valli recessibus fellahi pallidi et pannosi properaverunt, qui in brachiis aeneis vectes, ligoenas, malleos, scalas, ceteraque necessaria instrumenta portabant.

Clivum arduum tamquam legio formicarum nigra ascendebant; qui autem in angusta cornice, ubi iam Graecus, dominus Evandale et doctor Rumphius stabant, locum invenire non poterant, manibus pendebant et pedibus asperitates saxorum apprehendebant.

Graecus tribus robustissimis signum dedit, qui vectes suos sub ingentem lapidem immiserunt. Musculi, in brachiis tenuibus tamquam funes eminentes, totis viribus in caput vectis incumbebant.

Tandem saxum motum est, instabile paulisper stetit, sicut ebrius homo vacillans, deinde communibus conatibus Argyropouli, domini Evandale, Rumphii, et Arabum paucorum, qui cornicem ascenderant, devolutum est, crebris ictibus clivum percutiens.