Daphnis et Chloe

 LONGUS

 Pan tegit has valles, Nymphae servantque cavernas;

 hic puer et virgo primus amavit amor.

Translation from Greek and notes by

Bernard Howe

Copyright 2024

Liber Primus                                                                4

Liber Secundus                                                            17

Liber Tertius                                                                31

Liber Quartus                                                               45

Postscriptum                                                                60

Liber Primus

Cum in Lesbo venando per lucum Nympharum vagarer, spectaculo praeclaro obstupui: tabula erat picta, amoris historia. Ipse lucus erat amoenus, arboribus densus, floribus variis distinctus, rivis scatens; unus fons omnia alebat, et florum colorem et arborum umbram. At pictura ipsa dulcior videbatur, sive artis sollertia, sive argumenti gratia, adeo ut multi etiam peregrini fama ducti convenirent, alii ut Nymphis supplicarent, alii ut imaginem contemplarentur.

In pictura feminae partui instabant, aliae infantes fasciis decorabant; pecudes lactabantur, pastores parvulos in manibus tenebant, iuvenes inter se complexi erant; latrones irrumpebant, hostes incursabant. Multa alia apparebant, omnia tamen circa amorem vertebantur. Quae dum contemplabar, tanta me cepit voluptas ut picturam ipsum imitari cuperem.

Quaesito igitur interprete imaginis, quattuor libros composui: donum quidem Amori, Nymphis, atque Pani deo, simul autem oblectamentum omnium mortalium—quod aegros recreet, maerentes solaciis levet, amantibus memoriam refricet, non amantibus praecepta tradi possit.

Nemo enim aut umquam effugit aut effugiet amorem, quamdiu pulchritudo in conspectu erit et oculi hominum videbunt. Nobis vero, si quid di tribuerint, hoc optemus ut prudentia alienas fabulas conscribamus.

Mytilene est urbs in Lesbo posita, ampla et elegans; per diversos sinus maris intrantis quasi in insula disclusa, pontibus lapideis, aut politis aut albis, decora. Urbem si introieris, te insulam videre putabis.

Haud procul inde, circiter ducenta stadia ab urbe, erat praedium viri locupletis, omnium agrorum pulcherrimum. Montes feras alebant, campi fruges fundebant, colles vites ferebant, pascua greges sustinebant. Ipse autem sinus maris litus molle lambebat.

In eo fundo pastor quidam, Lamon nomine, puerum offendit a capra nutriendum. Erat ibi locus silvestris, dumetis densatus, hederis implicatus, herba molli substratus; super eam puer iacebat. Capra autem, cursu concitata, crebro ad locum redibat, capreolo relicto, ad infantem recurrens, quasi nutrix.

Lamon, cum capreolum desertum animadvertisset, misericordia commotus, semitas observare coepit. Meridie, vestigia secutus, videt capram callide circumvolitantem, ne pedibus puerum laederet, ipsum vero infantem uberi similem mamillam sugere. Miratus, ut par erat, propius accessit, invenitque puerum masculum, procerum et formosum, qui fortunam expositionis suae vincere videbatur. Fasciae pretiosae erant, chlamys purpurea, fibula aurea, pugio ebur politus.

Primum animo habuit signa sola tollere, infantem vero relinquere. Sed mox, ne humanitate ipsa inferior esset caprae, omnia noctu ad uxorem Myrtalen detulit—signa, infantem, capram quoque. Illa primo obstupuit, quasi caprae parere possent. Sed mox omnia ex marito didicit: quemadmodum puer repertus esset, quemadmodum a capra aleretur, quemadmodum relinqui non posset. Placuit ambobus rem celare, puerum pro suo habere, caprae curam nutricandi committere. Et ut nomen pastorale puero imponeretur, Daphnin appellare decreverunt.

Iam biennio interiecto, pastor quidam Dryas nomine, ex vicinis agris pecora pascens, pari fere casu atque Lamon rem admirabilem invenit. Erat enim in loco spelunca Nympharum, rupes alta, intus cava, foris rotunda. Simulacra dearum lapide incisa stabant: pedes nudi, manus usque ad umeros detectae, comae per colla delapsae, zona circa lumbos intenta, in vultu risus lenis; totius formae species chorum saltantium referebat. Ipse aditus speluncae in media rupe patebat.

Ex antro fons manabat, inde rivus exsistebat, pratum ante antrum iacebat amoenissimum, herbis mollibus et umore largo virentibus. Hic illic passim relicta iacebant gauloi, tibiae obliquae, fistulae calamis contextae—antiquorum pastorum dona Nymphis consecrata.

Ad hoc Nymphaeum ovem ducebat quae recens pepererat, quae tamen crebro sese abripiebat, quasi aliquid perdidisset. Volens igitur eam coercere et ad gregem reducere, Dryas virgam viridem ad modum laquei curvavit atque ad rupem accessit, ut eam deprehenderet. Sed cum propius accederet, nihil exspectati conspexit. Contra vero, ovem mansuete infantulo mammam porrigere vidit, illam autem sine ullo fletu, sed avidissime, utramque mamillam ore sugere. Corpusculum purum erat ac nitidum, tanquam agnus qui post saturitatem ciborum lingua os lambit.

Infans autem puella erat, nec deerant signa generis: mitra inaurata, calcei laminis aureis distincti, periscelides auro fulgentes. Reputans igitur rem non humanam, sed numine deorum oblatam, simulque ab ove doctus ut puellae misereretur eamque diligeret, infantem in sinum levavit secumque detulit. Signa in pera condita sunt, votaque Nymphis fecit ut alumnam suam fausto numine tuerentur.

Cum tempus esset gregem reducendi, in villam rediit uxoremque adiit. Omnia exposuit: quid vidisset, quid invenisset, quid secum detulisset. Hortatus est etiam ut eam pro filia haberet et clam, quasi suam, aleret. Illa autem, Nape nomine, continuo se matrem sensit. Metuebat enim ne ipsa post ovem in officio amoris inferior videretur. Itaque et ipsa pastorali more, nomen puellae Chloen imposuit.

Sic puer et puella celeriter creverunt, forma vero eorum agrestem vitam longe superabat. Daphnis iam quintum decimum annum attigerat, Chloe paulo minus. Eadem nocte Dryas et Lamon idem somnium viderunt: Nymphas, in ipso illo antro ubi olim puer repertus erat, Daphnin et Chloen tradere cuidam iuveni forma et gravitate praeclaro, qui alas e humeris gestabat arcumque et sagittas tenebat. Is, postquam utrumque eadem sagitta percussit, praecepit ut Daphnis capellas, Chloe oves pasceret.

Somnio experrecti aegre quidem ferebant si pastores tantum et caprarii essent ii quibus, ex ipso infantiae ornatu, melior sors videbatur promissa. Quam ob rem eos cibo delicatiori alebant, litteris instituere coeperunt, cuncta denique quae in vita rustica pulchra ac digna videbantur tradere conabantur. Nihilominus tamen voluntati deorum parebant—iis ipsis diis, quorum ope olim erant servati et quibus nunc commendabantur.

Somnium igitur inter se communicavere, et deo alato, qui in antro Nympharum apparuerat (cuius tamen nomen nesciebant), sacrificium fecerunt. Mox pueros, quasi iam rite initiatos ad pastorum munera, una cum gregibus emisere. Omnia diligenter docuerunt: quo modo pecora ante meridiem pascerent, quo modo post aestum recolligerent; quando ad rivum ducerent ad potandum, quando ad stabula reducerent; in quibus rebus baculo opus esset, in quibus sola voce satis moderarentur. Illi autem laeti, quasi magistratum adepti, non solum diligebant greges, sed ipsam quoque artem pastoriam. Chloe hunc honorem grege invento tribuebat; Daphnis memoriam caprae servabat, quae vitam suam aliquando tutata erat.

Ineunte vere iam omnia florere coeperant: in silvis, in pratis, inter montium saxa passim flores erumpebant. Apes per agros murmure volitabant, aves canebant vario modo, agnorum greges recens natorum lascive saltabant. Agni colles insiliebant, apes floribus incumbebant, concentus avium per frondosa nemora resonabat. Tanta dulcedo omnia complebat ut etiam teneri pueri et puellae id quod viderent aut audirent imitari vellent. Audita avium cantica referre conabantur; visis agnis motus eorum imitabantur; flores colligebant ut apes, quos partim in sinum coniciebant, partim in corollas nectebant, Nymphis offerebant.