Parvus Dominus

Little Lord Fauntleroy in Latin

I

Cedricus ipse nihil omnino de hac re sciebat. Neque enim umquam ei de ea dictum erat. Sciebat patrem suum Britannum fuisse, quod mater sua id ei narraverat; sed pater eius mortuus erat, cum ipse parvulus esset, ita ut pauca tantum de eo recordari posset, nisi quod vir erat magnus, oculos caeruleos habebat, barbam longam gerebat, et mirum erat quod eum per cubiculum humeris suis ferri videbat.

Post patris mortem, Cedricus animadvertit satius fore de eo cum matre sua non loqui. Nam cum pater aegrotaret, Cedricus alio missus erat; et cum redisset, omnia iam confecta erant. Mater eius, quae ipsa quoque valde aegrotaverat, modo prope fenestram in sella sedere coeperat. Pallida erat et macra, omnesque rugae, quae faciem eius venustam reddiderant, evanuerant. Oculi eius magni et tristes videbantur, vestimentisque nigra induta erat.

“Carissima,” inquit Cedricus (pater enim eius semper eam hoc nomine appellaverat, itaque puerulus idem dicere didicerat), “pater meus melius se habet?”

Sensus est brachia eius trepidare, et caput crispum convertit ut in faciem eius spectaret. Erat aliquid in ea facie quod eum sentire fecit lacrimas sibi ex oculis effluere cupere.

“Carissima,” inquit, “bene valetne?”

Tum repente cor eius, amoris plenum, suasit ut utraque brachia circum collum eius iaceret eamque iterum atque iterum oscularetur, genamque suam mollissimam prope eius genam teneret. Idque fecit. Illa autem faciem suam in umerum eius posuit atque amarissime flebat, eum ita tenens quasi numquam dimittere vellet.

“Etiam, bene valet,” singultim dixit; “valet omnino, omnino bene. Sed nos—nos alios non habemus nisi invicem. Neminem omnino.”

Tum, quamvis parvus esset, intellexit patrem suum magnum, formosum et iuvenem numquam rediturum esse; eum enim mortuum esse, sicut alios homines quosdam audierat mortuos. Quamquam exacte non comprehendebat quidnam id mirabile totam hanc tristitiam attulisset, sciebat tamen dolorem matris suae.

Quia autem mater eius semper lacrimabat cum de patre loqueretur, sibi tacite proposuit satius esse de eo raro loqui. Etiam invenit melius esse matrem non sinere immotam sedere, neque ignem spectare, neque per fenestram prospicere sine verbo vel motu.

Cedricus et mater eius paucissimas cognationes habebant, vitamque agebant quae ab aliis solitaria videri poterat, quamvis Cedricus ipse solitudinem non agnosceret, nisi cum maior natu factus audivit cur nulli eos visitarent.

Tum narratum est matrem eius pupillam fuisse et omnino solam in mundo, cum pater eius eam in matrimonium duxisset. Pulcherrima erat, et apud divitem vetulam non benignam quasi socia vivebat, donec die quodam Praefectus Cedricus Errolus, qui casu domum illam visitabat, eam scalam ascendere vidit cum lacrimis in genis. Tam dulcis, innocens et tristis videbatur ut praefectus eam oblivisci non posset.

Post multas res miras, invicem noti facti sunt et magnopere inter se amati sunt, ac tandem matrimonium contraxerunt, quamvis hoc matrimonium invidia nonnullorum offenderet.

Quis tamen omnium maxime iratus erat, nisi pater praefecti, qui in Anglia habitabat, senex nobilis et opulentus, sed ingenio pessimo et odio vehementi in Americam et Americanos accensus. Duos filios maiores natu quam praefectus habebat, et lex erat ut maior natu titulum et praedia familiae hereditaret, quae opulentissima erant et splendida; si filius maximus moreretur, secundus haeres esset. Itaque, quamvis ex tanta familia esset, parum erat spei ut Praefectus Cedricus dives ipse fieret.

Sed ita accidit ut Natura minimorum filio dona daret quae maioribus fratribus denegaverat. Pulchram faciem habebat, corpus validum, elegans et gratiosum; risum lucidum, vocem suavem et hilarem; erat fortis, largus, et mitissimum animum habebat, ita ut omnes eum amare viderentur.

Sed ita non erat cum maioribus fratribus; neque formosi erant neque benigni aut ingeniosi. Cum pueri apud Etonam essent, popularem gratiam non habebant; cum universitati interessent, studiis nihil operam dabant, tempus pecuniamque frustra consumebant, paucosque veros amicos faciebant.

Senex Comes Dorincurtiensis, pater eorum, perpetuo exspectatione deceptus et pudore affectus erat ob filios suos; heres eius nihil honori nomini nobili afferebat neque quicquam praeter virum avarum, prodigum et nullius momenti pollicebatur futurum, virum sine virilibus aut nobilibus virtutibus.

Acerbissimum erat, ut ille senex putabat, quod filius tertius, qui tantummodo parvam fortunam accepturus erat, omnibus donis, gratia, viribus atque pulchritudine praeditus esset.

Aliquando etiam paene oderat iuvenem formosum, quod videbatur bona habere quae cum praeclaro titulo et splendidis praediis coniuncta esse debuissent. Tamen, in altis recessibus cordis sui superbi et obstinati, filium minimum diligere non poterat non confiteri. Fit ut, quadam perturbatione animi motus, eum in Americam iter facere iussit; decrevit eum paulisper ablegare, ne saepius irasceretur dum eum cum fratribus suis, qui tum multum tumultus afferebant, comparabat.

Post sex menses autem, solitudo eum urgebat, et in secreto filium videre rursus cupiebat; itaque litteras scripsit ad Praefectum Cedricum Errolum eumque domum redire iussit. Epistula eius, dum iter faciebat, convenit epistulam a praefecto nuper scriptam, in qua patrem certiorem faciebat de amore suo in puellam Americanam pulchram eiusque consilio eam in matrimonium ducendi. Cum Comes Dorincurtiensis eam epistulam accepisset, ira vehementissime commotus est. Ingenium eius, quod pessimum erat, numquam prius tam effrenatum fuit quam tunc, cum epistulam praefecti legeret.

Cubicularius, qui in conclavi aderat cum litterae pervenerunt, credidit dominum suum apoplexiae periculum subiturum esse, tantopere ira furebat. Per horam unam saeviens more tigris, tandem sedit et filio scripsit, eum vetans domum patriam umquam appropinquare vel epistulam ad patrem fratresve scribere. Dixit eum vivere ubi vellet et mori ubi vellet, se eum a familia penitus segregaturum esse, nec ullum auxilium ei exspectandum dum viveret.

Praefectus Cedricus valde maestus fuit cum litteras legeret; Angliam maxime dilexit, domumque pulchram ubi natus erat arcte amavit; etiam patrem suum senem morosum amabat eiusque adversis rebus condoluit; sed intellexit nullam in posterum humanitatem ab eo exspectare posse. Primo nesciebat quid ageret; neque enim ad laborem institutus erat neque negotii peritiam habebat, sed animus ei erat fortis ac propositum firmum.

Itaque locum suum in exercitu Britannico vendidit, et post nonnullas difficultates munus sibi invenit Neo-Eboraci, ibique uxorem duxit.

Transitus e vita pristina in Anglia ad vitam novam magnus fuit, sed iuvenis erat et felix, speravitque laborem diligentem res magnas pro se in posterum facturum esse. In vico tranquillo parvam domum habebat, ibique puerulus eius natus est; omnia tam laeta et hilaria erant simpliciter ut numquam paeniteret quod sociam illam vetulae divitis pulchram duxisset, solum quod dulcis erat et quod eam amabat et ipsa eum amabat.

Vere dulcis erat, et filiolus eorum tam illi quam patri similis videbatur. Quamvis in domuncula tranquilla et parca natus esset, nemo fortunatiorem infantem visus erat.

Primum quidem, semper sanus erat neque cuiquam molestiam ullam praebebat; deinde, natura tam miti atque moribus tam iucundis praeditus erat ut omnibus voluptatem afferret; tertio, forma eius tam decora erat ut quasi imago spectaretur. Capite calvo non erat, sed cum copia teneri et subtilis capilli aurei vitam coepit, qui in finibus crispabantur et annulos mollissimos faciebant cum sex menses natus esset.

Oculi magni fusci cum longis ciliis et facies perquam venusta eum ornabant; dorsum tam robustum et crura tam valida habebat ut novem mensium subito ambulare disceret.

Eius mores, pro infantis aetate, tam comi erant ut eum cognoscere valde iucundum esset. Omnes sibi amicos esse videri sensit; et cum quispiam eum alloqueretur, dum in vehiculo suo per viam veheretur, primo vultu gravi et dulci eum spectabat, deinde risum amicissimum dabat.

Quam ob rem, nemo in vicinia quieti vici ubi habitabat—etiam negotiator ad angulum, qui homo morosissimus habebatur—non laetabatur eum videre eumque salutare. Mensibus autem singulis et formosior et gratior fiebat.

Cum satis grandis esset ut cum nutrice sua ambularet, plaustrum parvum trahens et tunica alba brevi indutus, magnumque galerum album in capite crispo flavo gerens, tam formosus, robustus et rubicundus erat ut omnium oculos ad se converteret.

Nutrix eius domum rediens matri eius narrabat fabulas de feminis quae currus suos sisterent ut eum spectarent atque alloquerentur, quantaque voluptate afficerentur cum ille hilari modo suo eos quasi olim notas salutaret.

Maxima eius gratia erat haec hilaris, intrepida et amabilis ratio amicitias cum hominibus faciendi. Credo hanc naturam ex fide sua simplici ortam esse et ex parvo pioque animo, qui omnibus compatiebatur et optabat omnibus ita commodum esse sicut sibi ipsi. Haec natura eum faciebat celerem ad intellegendos sensus eorum qui circa eum erant. Forsitan hoc quoque ei adoleverat, quod tantum cum patre matreque sua vixisset, qui semper amanter, benigne et humaniter se gerebant.

Numquam domi verbum durum aut incivile audierat; semper amabatur, fovebatur, tractabaturque comiter, ita ut puerilis animus eius plenus esset benignitatis et innoxii caloris. Semper audierat matrem suam teneris et pulchris nominibus appellari, itaque ipse ea utendo eam alloquebatur; semper viderat patrem matrem observare et summa cura sustinere, itaque ipse quoque matrem curare discerat.

Cum igitur intellexisset patrem suum numquam rediturum esse et vidisset matrem suam valde tristem esse, paulatim in animum suum pium venit cogitatio eum debere quoad posset eam felicem reddere. Puerulus vix plus quam infans erat, sed haec cogitatio in mente eius erat cum in genua eius ascendit eamque osculatus caput crispum ad collum eius applicuit, cumque lusus suos et libros pictos ad eam ferret ut ostenderet, et cum tacite prope eam accubuit dum illa in lecto recumbebat.

Nihil aliud scire poterat, itaque quod potuit fecit, et matri solatio fuit maiore quam ipse intellegere potuit.

“O Maria!” ait illa semel ad veterem ministram suam; “certe conatur me adiuvare innocenti modo suo—hoc bene scio. Interdum me spectat vultu amabili et miranti, quasi pro me doleret, deinde accedit ut me foveat aut aliquid mihi ostendat. Tam parvus vir est ut vere credam eum scire.”

Cum maior factus esset, multas habebat venustas et singulares consuetudines, quae homines magnopere delectabant atque movebant. Tam familiaris matri suae erat ut illa vix alios desideraret. Saepe una ambulabant, colloquebantur et ludebant. Cum puerulus esset, legere didicit; postea solebat vesperi super tapetum prope focum recumbere et clare legere—aliquando fabulas, aliquando libros magnos quos homines adulti legunt, interdum etiam nuntios; saepe his temporibus Maria in culina audiens videbat Dominam Errolam ridere, hilaritate commota ob ea quae Cedricus diceret.

“Et, mehercule,” inquit Maria ad negotiatorem, “nemo potest non ridere ob illius miras consuetudines atque antiqua verba! Nonne venit in culinam meam nocte illa qua novus Praeses nominatus est, et stetit ante ignem, sicut pictura, manibus in parvis sinibus suis, facie innocenti sed gravi ut iudicis? Et ait mihi: ‘Maria,’ inquit, ‘valde me electiones movent,’ inquit. ‘Ego sum republicanus, et Carissima quoque. Tu es republicana, Maria?’ ‘Minime,’ inquam; ‘ego optima democratarum sum!’ Et ille me oculis tam benignis spectans ait: ‘Maria,’ inquit, ‘patria peribit.’ Nec ullus dies ex illo tempore praeteriit quin me suaserit ut politicas meas mutarem.”

Maria illum valde amabat eumque summopere gloria suae habebat. Cum matre eius manserat ex quo natus erat; et post mortem patris eius coquus, famula, nutrix, et omnia alia officia susceperat. Gloriabatur corpore eius parvo sed forti atque eleganti, moribus pulchris, praesertim autem crinibus crispis et fulgentibus, qui super frontem eius fluctibus volvebantur et in umeros eius cum magna venustate cadebant. Parata erat mane seroque laborare ut matri eius adiuvaret vestimenta parva eius parare et in ordine servare.

“‘Aristocraticus,’ dicis?” inquit. “Certe vellem videre puerum in Quinta Avenue qui sic se gerit atque tam formosus incedit. Et omnes viri, feminae, et pueri eum respiciunt dum in tunica ex veteri stola dominae confecta procedit, caput parvum erectum et crines volantes atque lucentes. Tamquam iuvenis dominus videtur.”

Cedricus autem nesciebat se tamquam iuvenem dominum videri; neque sciebat quid dominus esset. Amicus eius carissimus erat negotiator ad angulum—ille morosus negotiator, qui tamen erga illum numquam morosus erat. Nomen eius erat Dominus Hobbsius, et Cedricus eum magnopere admirabatur ac reverebatur. Putabat eum divitem potentemque hominem esse, cum tot res haberet in taberna sua—pruna, ficus, aurantia, crustula—et equum cum plaustro possideret.

Cedricus etiam lactarium, pistorem, et feminam quae mala vendebat diligebat, sed Dominum Hobbium omnium maxime amabat, ita ut cotidie eum visitaret et saepe diu apud eum sederet, res huius temporis disputans.

Mirum erat quot res inter se tractarent—exempli gratia, diem quartum Iulii. Cum de die quarto Iulii loqui coepissent, vix finem habere videbatur. Dominus Hobbsius de “Britannis” pessime sentiebat, totamque historiam de Revolutione narravit, mira et patriam amantia de scelere hostium et virtute virorum Revolutionis commemorans, atque etiam magnanimiter partem Declarationis Libertatis recitavit.

Cedricus tam commotus erat ut oculi eius fulgerent et genae ruberent, atque capilli eius crispi rufi in turbinem flavum volutati essent. Vix poterat cenam domi expectare, tam studiosus erat matri suae omnia narrare. Forsitan Dominus Hobbsius primus fuit qui Cedrico studium rerum politicarum inspiravit. Dominus Hobbsius delectabatur diariis legendis, itaque Cedricus multum audiebat de iis quae Washingtoniae gerebantur; et Dominus Hobbsius ei narrabat num Praeses officium suum recte administraret.

Olim vero, cum suffragia ferrentur, Cedricus totam rem magnificam habuit, et fortasse nisi propter Dominum Hobbium et Cedricum patria in interitum lapsura esset. Dominus Hobbsius eum duxit ad processum magnum facularum lucentium spectandum; multi autem eorum qui faces portabant postea meminerunt viri corpulenti qui prope columnam lampadis stetit, puerum formosum et clamantem humeris suis sustinens, qui galerum in aere agitabatur.

Non multo post hoc suffragium, cum Cedricus inter septimum et octavum annum esset, res valde mira accidit, quae vitam eius mirabiliter mutavit. Illud etiam curiosum fuit quod eodem die, quo res accidit, Cedricus cum Domino Hobbio de Anglia et Regina loquebatur, et Dominus Hobbsius verba acerrima de nobilibus dicebat, maxime contra comites et marchiones iratus.

Mane calidum erat; et postquam cum amicis suis milites egit, Cedricus in tabernam intravit ut quiesceret, ibique Dominum Hobbium invenit, vultu feroci spectantem chartam illius Illustrated London News, quae imaginem quandam caerimoniarum aulae continebat.

“Ecce,” inquit, “sic nunc agunt; sed aliquando satis habebunt, cum ii quos conculcaverunt surgant eosque in caelum displodant—comites, marchiones et omnes! Veniet dies, et caveant!”

Cedricus, ut solebat, in scabello alto collocatus, galerum suum retrorsum posuit et manus in sinibus suis recondidit, quod delicatam reverentiam Domino Hobbio exhibere volebat.

“Numquamne multos marchiones cognovisti, Domine Hobbsi?” inquit Cedricus, “vel comites?”

“Minime,” respondit Dominus Hobbsius, indignatione plenus; “opinor non. Velim unum ex iis hic intrantem deprehendere; hoc satis esset! Nullos tyrannos avaros circa dolia crustulorum meorum sedentes tolerabo!”

Tanto autem superbia huius sententiae affectus est ut se circumspiceret cum fastu et frontem sudore madidam tergere inciperet.

“Forsitan comites non essent, si melius scirent,” inquit Cedricus, quasi vagum quoddam commiserationis sensum erga eorum miserum statum habens.

“Nonne ita est?” inquit Dominus Hobbsius. “Illi hoc ipsi gloriosum putant! Insitum est in illis. Malignum genus sunt.”

Medio sermone, Maria subito apparuit. Cedricus putavit eam fortasse venisse ut saccharum emeret, sed non ita erat. Pallida videbatur et quasi aliquid eam turbaret.

“Domum veni, carissime,” inquit; “Domina te quaerit.”

Cedricus de scabello suo desiluit.

“Vultne ut mecum exeat, Maria?” rogavit. “Bene mane, Domine Hobbsi; iterum te videbo.”

Miratus est Mariam eum attonita facie intueri, et admirabatur cur caput suum iterum atque iterum nutaret.

“Quid accidit, Maria?” inquit. “Estne calor aestatis?”

“Non,” respondit Maria; “sed res miras nobis accidere.”

“Num sol Carissimae dolorem capitis attulit?” sollicite rogavit.

Sed non hoc erat. Cum domum pervenit, vidit ante ianuam currum stare, et aliquem in parva exedra cum matre sua colloqui. Maria eum celeriter in cenaculum duxit et optimam vestem aestivam ei induit e lanea subtemine coloris flavae cretae, cum zona rubra circa lumbos, crisposque capillos diligenter pectine composuit.

“Comites, ais?” exclamavit Maria. “Et nobiles et generosos! Vae illis! Comites, sane—mala fortuna.”

Hoc totum valde mirum erat, sed Cedricus certo sciebat matrem suam ei rem omnem explicaturam, itaque Mariam sine multis quaestionibus se queri permisit. Cum vestitus esset, celeriter per scalas descendit et in exedram intravit. Senex procerus macilentusque, vultu acuto, in sella magna sedebat. Mater eius prope stabat facie pallida, et lacrimas in oculis eius vidit.

“O Ceddie!” exclamavit illa, ad puerum suum cucurrit eumque in ulnis suis arripuit et sollicito turbatoque modo osculata est. “O Ceddie, mi carissime!”

Senex procerus ex sella sua surrexit et Cedricum oculis acutis contemplatus est. Manus ossea mentum suum tenuem fricavit dum eum intuebatur.

Videtur haudquaquam offensus.

“Et ita,” inquit tandem lente, “et ita hic est parvus Dominus Fauntlerovius.”